Uşak’ta 500 yıl önce dokunan ve 30 yıl sonra kaçırıldığı topraklara tekrar iade edilen tarihi ve eşsiz halı, Uşak halılarına olan ilgiyi artırdı. Hans Holbein ve Lorenzo Lotto gibi Avrupalı ünlü ressamların tablolarında yer alan Uşak halıları, bu sanatçıların adlarıyla modelde kendine yer edinirken; Paris Louvre Müzesi başta olmak üzere dünyanın saygın müzelerinde sergileniyor.
UŞAK HALILARI, SARAY HALILARI OLARAK ANILIYORDU
Dünyaca ünlü müzelerde sergilenen Uşak halısının sırrı motiflerinde ve ustasının ellerinden geçen ilmek sayısında saklı. Geçmişi 15. yüzyıla kadar uzanan, prestijin simgesi Uşak halıları saraylarda ve önemli mekanlarda yerini aldı. Bu özelliğinden dolayı "Saray halıları" da denilen bu el emeği ürünlerin motif ve desenleri genellikle birer mesaj içeriyor. Uşak halısı, motiflerine göre 14 farklı türde dokunmaya devam ediyor. Örneğin halının tam ortasında yer alan büyük madalyon deseni sonsuzluğu simgeliyor. En ünlü Uşak halılarından "madalyon"un geçmiş dönemlerde taht sahibi kişiler tarafından 200-300 metrekarelik boyutlarda dokunarak saraylarda kullanıldığı biliniyor.
AVRUPALI ÜNLÜ RESSAMLARDAN MODEL ADI ALIYOR VE ÜNLÜ MÜZELERDE SERGİLENİYOR
Yine gücü ve kudreti simgelediğine inanılan "Çintemani" modelinde ise Fatih Sultan Mehmet'in kaftanının üzerindeki desenlerin aynısı işleniyor. Hans Holbein ve Lorenzo Lotto gibi Avrupalı ünlü ressamların tablolarında yer alan Uşak halıları bu sanatçıların adlarıyla modelde kendine yer edindi. Halılardaki kuş, ejderha, yıldız, güneş, benek gibi desenler de birer anlam ifade ediyor. Uşak halılarını bugün dünyanın en ünlü müzelerinde görmek mümkün. Paris Louvre Müzesi, Floransa Bardini Müzesi, New York Metropolitan Sanat Müzesi, Philedelphia Müzesi, Londra'daki Victoria ve Albert Müzesi ile National Gallery Of Art Müzesi, Budapeşte Milli Müzesi, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Berlin İslami Sanatları Müzesi, Metropolitan Ulusal Kuveyt Müzesi, İstanbul Vakıflar Halı Müzesi ve Konya Mevlana Müzesi'nde Uşak halıları sergileniyor.
HALININ HER BİR METREKARESİNE 90 BİN İLMEK ATILIYOR
Bitki kabukları ve özleriyle kaynatılarak renklendirilmiş tamamen yün ipliklerle dokunan halının metrekaresine yaklaşık 90 bin ilmek atılıyor. Türk düğüm geleneği olan kapalı düğüm tekniğinin kullanıldığı Uşak halısında, bir çalışan günde en fazla 7 bin 500 ilmek atabiliyor. Geleneksel Uşak halısı, Uşak Valiliği İl Özel İdaresi bünyesindeki "Dokuyan Eller Halı ve Kilim Evi" ile Uşak Belediyesi Dokurevi'nde üretilmeye devam ediyor. Uşak Valiliği İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Sabri Ceylan, geçmişi asırlara dayanan Uşak halısını geleneksel yöntemlerle dokuyarak yaşatmaya devam ettiklerini söyledi. Kentin ismiyle markalaşan Uşak halısını miras olarak gördüklerini aktaran Ceylan, "Uşak halısı 15. yüzyıl itibariyle Osmanlı saraylarında, Avrupa şatolarında ve Avrupa'daki birçok önemli mekanda bir prestij simgesi olarak varlığını devam ettirdi. O günden bugüne kadar Uşak halısı aynı motifleri, aynı kaliteyi, aynı özellikleri taşıyarak günümüze kadar geldi. Zengin kültürel mirası aynı kalitede insanlara sunmak ve bunu uluslararası platforma taşıyarak ülkemizin ekonomik girdisine katkı sağlamak için çalışıyoruz." diye konuştu.
DOKUYAN ELLER HALI VE KİLİM EVİ’NDE DESİNATÖR AYŞE NURÇİN BARIŞ, TÜRK DÜĞÜM GELENEĞİNE DEĞİNDİ
Dokuyan Eller Halı ve Kilim Evi'nde desinatör olarak çalışan Ayşe Nurçin Barış ise Uşak halısının özelliğini Türk düğüm geleneği olan kapalı düğümden, ilmek sayısı ve motiflerinden aldığını ifade etti. Aynı kalitede halı üretmeye gayret ettiklerinin altını çizen Barış, şöyle konuştu: "Geçmişten gelen özellikleri yaşattığımız için aynı kalitede yani 28'e 32 şeklinde üretiyoruz. Bu da şu anlama geliyor. Halının 10 santimetre eninde 28, 10 santimetre boyunda da 32 ilmek var. Halının 1 metrekaresinde yaklaşık 90 bin ilmek bulunuyor. Bir kadın 1 metrekarelik halıyı 14 günde dokuyabiliyor. O yüzden Uşak halısının üretimi diğerlerine göre daha uzun sürüyor. Sebebi de ilmek sıklığı, motifi ve düğümleri."
HALI DOKUMA SIRASINDA NASIL DAVRANILMALI
Doğal renklendirme yöntemi kullanıldığı için Uşak halısının solmadığına dikkati çeken Barış, güneşlendirildiği takdirde halının renklerinin parlaklaştığını dile getirdi. Halı ustası Emine Karagöz de dokumayı çocukluğunda ailesinden öğrendiğini kaydetti. Üretimde geleneksel yöntemi tercih ettiklerini anlatan Karagöz, "Tarihi bugüne getirip gençlere örnek olmak bizleri iyi hissettiriyor. Halımızı dokurken dikkat ve sakinlik gerekiyor. Kafan karışık olduğunda modeller karışık çıkıyor. Bir şeye sinirliyken halı dokurken kirkiti hızlı vurursun. Halının ipi kopar, deseni yamuk çıkar. Yani sakinlik ve dikkat istiyor." diye konuştu.